UAEA ile varılan uzlaşı

İran resmi ajansı IRNA'ya göre, Hükümet Sözcüsü Rebii, başkent Tahran'da düzenlediği basın toplantısında E3 olarak adlandırılan nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları İngiltere, Fransa ve Almanya ile ABD'nin nükleer anlaşmayı ihlal etmekle suçladıkları İran aleyhinde UAEA Yönetim Kurulundan karar çıkartma çabalarına karşı uyarıda bulundu.

Rebii, "İran aleyhinde herhangi bir kararın alınması halinde UAEA ile İran Atom Enerjisi Kurumu arasındaki son uzlaşmanın gözden geçirilmesi de dahil olmak üzere kesinlikle uygun bir yanıt ve karar verilecektir." dedi.

İran'ın, nükleer anlaşma konusunda ABD'nin de katıldığı gayri resmi toplantı düzenleme teklifini reddetmesine ilişkin ise Rebii, "Üç Avrupa ülkesinin ABD'nin konuk olarak katılacağı bir toplantı yapma önerisi sorunları çözmek için bir girişimdi ancak bize göre bu toplantı için doğru zaman değil." değerlendirmesini yaptı.

Rebii, nükleer anlaşmanın sürdürülmesi için öncelikle ABD'nin yaptırımları kaldırması gerektiğini yineledi.

İran ile ABD arasında nükleer anlaşma düğümü

ABD Başkanı Donald Trump, 2018'de Tahran'ın nükleer faaliyetlerinin düzenlendiği ve denetim altına alındığı nükleer anlaşmadan ülkesini tek taraflı çekerek, İran'a yeniden yaptırım uygulamaya başlamıştı.

Tahran da yaptırımlara karşılık 5 Ocak 2020'de anlaşmadaki taahhütlerini tamamen durdurmuş ve yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme işlemi dahil bir dizi adım atmıştı.

İran, 27 Kasım 2020'de bilim insanı Muhsin Fahrizade'ye düzenlenen suikastın ardından hükümetin itirazlarına rağmen 1 Aralık 2020'de Mecliste onaylanan nükleer yasa kapsamında, 5 Ocak'ta uranyumu yüzde 20 zenginleştirdiğini, 13 Ocak'ta da nükleer silah üretiminde de kullanılan uranyum metali üretimi için çalışmalara başladığını duyurmuştu.

Yaptırımların kaldırılmaması halinde İran'ın Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması (NPT) kapsamında 2016'dan bu yana gönüllü olarak uyguladığı Ek Protokol'den ayrılmasını öngören yasa kapsamında İran, UAEA müfettişlerinin nükleer tesislerini istedikleri anda aniden denetlemelerine imkan tanıyan Ek Protokol'den çekilmişti.

UAEA Başkanı Rafael Grossi, 21 Şubat'taki Tahran ziyaretinde yaptığı görüşmeler sonucunda geçici teknik uzlaşı sağlandığını, bu kapsamda 3 ay daha UAEA'nın temel doğrulama ve izleme faaliyetlerinin "sınırsız" süreceğini ifade etmişti.

İran Atom Enerjisi Kurumu ise konuyla ilgili açıklamasında, Güvenlik Denetimi Anlaşması dışında UAEA'ya başka bir denetleme imkanı tanınmayacağını, yalnızca 3 ay süreyle bazı nükleer faaliyetlerinin kaydedileceğini açıklamıştı.

İran'ın Ek Protokol'den çekilme kararı dahil nükleer programıyla ilgili attığı adımlara tepki gösteren İngiltere, Fransa, Almanya ve ABD'nin UAEA Yönetim Kurulu toplantısında İran aleyhinde karar çıkarılması için girişimlerde bulunduğu bildirilmişti.